ఒక మహిళ శరీరంలో నెలసరి చక్రం (Menstrual cycle) అనేది గర్భధారణకు సిద్ధం చేయడానికి ప్రతి నెలా జరిగే ఒక సహజ ప్రక్రియ. నెలసరి యుక్తవయస్సులో మొదలై, మెనోపాజ్ (నెలసరి ఆగిపోవడం)తో ముగుస్తుంది. ఈ చక్రం సాధారణంగా 28 రోజులు ఉంటుంది కానీ 20 నుండి 35 రోజుల వరకు ఉండవచ్చు. ఒక సైకిల్లో రక్తస్రావం (Bleeding) మొదలైన మొదటి రోజు నుండి, తర్వాతి సైకిల్లో రక్తస్రావం మొదలైన మొదటి రోజు వరకు చక్రాన్ని లెక్కిస్తారు.
గత నెలసరి చక్రం నుండి విడుదలైన అండం ఫలదీకరణ చెందనప్పుడు (శుక్రకణంతో కలవనప్పుడు) కొత్త చక్రం మొదలవుతుంది. ఈస్ట్రోజెన్ మరియు ప్రొజెస్టెరాన్ హార్మోన్ స్థాయిలు తగ్గుతాయి. గర్భాశయం లోపల మందంగా పెరిగిన పొర (Uterine lining) ఇకపై అవసరం లేదు కాబట్టి అది విచ్ఛిన్నమై ఊడిపోతుంది. నెలసరి సమయంలో, ఈ పొర మరియు అండం రెండూ యోని ద్వారా బయటకు వస్తాయి.
నెలసరి చక్రం సాధారణంగా 8 నుండి 15 సంవత్సరాల మధ్య ప్రారంభమవుతుంది, సగటు వయస్సు 12 సంవత్సరాలు. నెలసరి చక్రంలో నాలుగు దశలు ఉంటాయి, అవి:
- నెలసరి దశ (Menstrual Phase)
- ఫోలిక్యులర్ దశ (Follicular Phase)
- అండం విడుదల దశ (Ovulation Phase)
- లూటియల్ దశ (Luteal Phase)
1. నెలసరి దశ (Menstrual Phase)
నెలసరి అనేది గర్భాశయ పొర మరియు ఇతర శరీర ద్రవాలను యోని ద్వారా తొలగించే ప్రక్రియ. పీరియడ్లో గర్భాశయ కణజాలం, శ్లేష్మం (Mucus), మరియు రక్తం ఉంటాయి. దీని వ్యవధి సాధారణంగా మూడు నుండి ఎనిమిది రోజుల వరకు ఉంటుంది కానీ ప్రతి మహిళ ఆరోగ్య పరిస్థితిని బట్టి నెలకు నెలకు మారుతూ ఉంటుంది. ఈ దశలో, మహిళలు మూడ్ స్వింగ్స్, అలసట, నడుము నొప్పి, రొమ్ముల నొప్పి, తలనొప్పి, మరియు కడుపు నొప్పులను (Cramps) అనుభవించవచ్చు.
మీ నెలసరి చక్రాన్ని సమర్థవంతంగా ట్రాక్ చేయడానికి మా ఉచిత పీరియడ్ కాలిక్యులేటర్ని ప్రయత్నించండి.
2. ఫోలిక్యులర్ దశ (Follicular Phase)
ఫోలిక్యులర్ దశ సాధారణంగా రక్తస్రావం మొదలైన మొదటి రోజున ప్రారంభమై, అండం విడుదలతో ముగుస్తుంది. ఈ దశ సాధారణంగా 10–16 రోజుల మధ్య ఉంటుంది. ఈ కాలంలో, మెదడు అడుగు భాగంలో ఉండే పిట్యూటరీ గ్రంథి ఫోలికల్స్ను ప్రేరేపించే హార్మోన్ను ఉత్పత్తి చేస్తుంది. ఫోలిక్యులర్ దశలో అండాశయ ఫోలికల్స్ (10-20 ఫోలికల్స్) పెరుగుతాయి. ఇవి ద్రవంతో నిండిన నిర్మాణాలు, వీటిలో ఒక్కొక్క అండం ఉంటుంది. సాధారణంగా, ఒకే ఒక ఫోలికల్ పెరిగి అండాశయ ఉపరితలానికి చేరుకుంటుంది, మిగిలినవి మసకబారి శరీరంలో కలిసిపోతాయి. ఈ దశలో ఈస్ట్రోజెన్ హార్మోన్ స్థాయి పెరుగుతుంది మరియు గర్భాశయ గోడలు మందంగా మారడంలో కీలక పాత్ర పోషిస్తుంది.
అత్యంత ఫలవంతమైన సమయం (Fertile window) అండం విడుదలకు మూడు రోజుల ముందు నుండి అండం విడుదలయ్యే రోజు వరకు ఉంటుంది.
3. అండం విడుదల దశ (Ovulation Phase)
ఈస్ట్రోజెన్ స్థాయిలు పెరిగినప్పుడు అండం విడుదల దశ మొదలవుతుంది, ఇది పిట్యూటరీ గ్రంథి లూటినైజింగ్ హార్మోన్ (LH)ను ఉత్పత్తి చేయడానికి కారణమవుతుంది. అండాశయం పరిణతి చెందిన అండాన్ని విడుదల చేసే ప్రక్రియను LH ప్రోత్సహిస్తుంది. ఈ ప్రక్రియనే ఓవులేషన్ అంటారు.
ఓవులేషన్ సమయంలో, అభివృద్ధి చెందిన అండం అండాశయం నుండి ఫెలోపియన్ ట్యూబ్ ద్వారా గర్భాశయంలోకి ప్రయాణిస్తుంది. ఈ ప్రయాణంలో ఎప్పుడైనా శుక్రకణం అండాన్ని ఫలదీకరించవచ్చు. ఓవులేషన్ సాధారణంగా నెలసరి చక్రం మధ్యలో జరుగుతుంది. ఫలదీకరణ చెందడానికి ముందు అండం సుమారు 24 గంటలు మాత్రమే జీవించగలదు. ఈ సమయంలో అండం ఫలదీకరణ చెందకపోతే, అది విచ్ఛిన్నమవుతుంది.
ఇప్పుడు మీరు మీ ఓవులేషన్ మరియు ఫెర్టిలిటీ విండోను తెలుసుకోవడానికి మా లేటెస్ట్ ఫెర్టీ9 ఓవులేషన్ కాలిక్యులేటర్ని ఉపయోగించవచ్చు.
4. లూటియల్ దశ (Luteal Phase)
నెలసరి చక్రం యొక్క చివరి దశను లూటియల్ దశ అంటారు. ఈ దశలో, పరిణతి చెందిన అండాన్ని విడుదల చేసిన ఫోలికల్, ఇప్పుడు కార్పస్ లూటియం (పసుపు రంగు శరీరం) అని పిలువబడుతుంది. ఇది గణనీయమైన మొత్తంలో ప్రొజెస్టెరాన్ మరియు ఈస్ట్రోజెన్ను విడుదల చేస్తుంది. ఇది గర్భాశయ పొరను మందంగా ఉంచి, ఫలదీకరణ చెందిన అండం అతుక్కోవడానికి (Implant) సిద్ధం చేస్తుంది.
- ఒకవేళ అండం ఫలదీకరణ చెందితే, శరీరం హ్యూమన్ కోరియోనిక్ గోనాడోట్రోపిన్ (hCG) ను ఉత్పత్తి చేస్తుంది. hCG గర్భాశయ పొరను కాపాడుతుంది, తద్వారా ఫలదీకరణ చెందిన అండం పిండంగా మారడానికి వీలు కల్పిస్తుంది.
- అయితే, ఓవులేషన్ సమయంలో అండం ఫలదీకరణ చెందకపోతే, కార్పస్ లూటియం శరీరంలో కరిగిపోతుంది. ఈస్ట్రోజెన్ మరియు ప్రొజెస్టెరాన్ స్థాయిలు తగ్గినప్పుడు నెలసరి (పీరియడ్) మొదలవుతుంది.
లూటియల్ దశ వ్యవధి మారుతూ ఉంటుంది, కానీ ఇది సాధారణంగా సుమారు 14 రోజులు ఉంటుంది. లూటియల్ దశలో, ఒక వ్యక్తి ప్రీమెన్స్ట్రువల్ సిండ్రోమ్ (PMS) లక్షణాలను అనుభవించవచ్చు.
చక్రం అంతటా హార్మోన్ల ప్రభావాలు
హైపోథాలమిక్-పిట్యూటరీ-ఓవేరియన్ యాక్సిస్లోని అన్ని హార్మోన్లు నెలసరి చక్రం యొక్క ఒక దశలో పెరుగుతాయి మరియు మరొక దశలో తగ్గుతాయి. ఈ మార్పులన్నీ అండం విడుదలపై ప్రభావం చూపుతాయి మరియు మొటిమలు, విచారం, తలనొప్పి, బరువు పెరగడం, ఉబ్బరం, మరియు ఆకలిలో మార్పులు వంటి లక్షణాలను కలిగిస్తాయి.
నెలసరి చక్రాన్ని ప్రభావితం చేసే కారకాలు
అనేక కారకాలు మీ చక్రాన్ని ప్రభావితం చేయవచ్చు, అసాధారణతలకు లేదా నెలసరి మిస్ అవ్వడానికి కూడా కారణం కావచ్చు:
- జీవనశైలి కారకాలు (ఒత్తిడి, ఆహారం, శారీరక శ్రమ, నిద్ర)
- వ్యాధి మరియు మందులు (హార్మోన్ల అసమతుల్యతలు, జీవక్రియ లోపాలు)
- ఎండోమెట్రియోసిస్
- పాలిసిస్టిక్ ఓవరీ సిండ్రోమ్ (PCOS)
- గర్భాశయ ఫైబ్రాయిడ్లు
- పెల్విక్ ఇన్ఫ్లమేటరీ వ్యాధి
- భౌగోళిక కారకాలు (ఉష్ణోగ్రత, తేమ, రేడియేషన్)
- గర్భాశయ మరియు బాల్య కారకాలు
మీ చక్రాన్ని ట్రాక్ చేయడం మరియు అర్థం చేసుకోవడం
మీకు సాధారణంగా ఎలా ఉంటుందో చూడటానికి క్యాలెండర్పై మీ నెలసరి చక్రాన్ని ట్రాక్ చేయడం ప్రారంభించండి. మీ పీరియడ్స్ ఫ్రీక్వెన్సీని నిర్ణయించడానికి ప్రతి నెలా మీ ప్రారంభ తేదీని నోట్ చేసుకోవడంతో మొదలుపెట్టండి. పీరియడ్స్ను ట్రాక్ చేస్తున్నప్పుడు, ముగింపు తేదీ, ప్రవాహం, అసౌకర్యం లేదా నొప్పులు, మూడ్ స్వింగ్స్, రక్తస్రావంలో మార్పులు, లేదా ఇతర మార్పులను గమనించాలి.
నెలసరి చక్రం మరియు సంతానోత్పత్తి
అంముగింపుడం విడుదల ఎప్పుడు జరుగుతుందో ఖచ్చితంగా చెప్పడం అసాధ్యం, అయినప్పటికీ చాలా మంది మహిళలు వారి తదుపరి పీరియడ్ రావడానికి 10 నుండి 16 రోజుల ముందు దీనిని అనుభవిస్తారు. సాధారణ 28-రోజుల సైకిల్ ఉన్న మహిళలు వారి నెలసరి చక్రంలో 14వ రోజు ప్రాంతంలో ఫలవంతంగా (Fertile) ఉండే అవకాశం ఎక్కువ, కానీ ఇది తక్కువ లేదా ఎక్కువ రోజులు సైకిల్ ఉన్నవారికి వర్తించదు.
ప్రతి నెలసరి చక్రం ప్రత్యేకమైనది. కొందరికి ప్రతి నెలా ఒకే సమయంలో పీరియడ్ వస్తుంది. మరికొందరికి అది అస్తవ్యస్తంగా ఉంటుంది. కొందరికి ఇతరుల కంటే ఎక్కువ రక్తస్రావం లేదా ఎక్కువ రోజులు ఉంటుంది. మీ జీవితంలో నిర్దిష్ట సమయాల్లో అనేక కారకాల వల్ల మీ నెలసరి చక్రం మారవచ్చు. మీకు పీరియడ్స్ ఎప్పుడు వస్తాయి మరియు అవి ఎంతకాలం ఉంటాయి అనే దానితో సహా, మీ చక్రంతో పరిచయం పెంచుకోవడం చాలా ముఖ్యం. మీ నెలసరి చక్రంలో ఏవైనా మార్పుల పట్ల జాగ్రత్తగా ఉండండి మరియు వెంటనే ఆరోగ్య నిపుణులను సంప్రదించండి.
మా క్లినిక్ను సందర్శించండి
హైదరాబాద్లో ఫెర్టిలిటీ క్లినిక్
వైజాగ్లో ఫెర్టిలిటీ క్లినిక్
విజయవాడలో ఫెర్టిలిటీ క్లినిక్
వరంగల్లో ఫెర్టిలిటీ క్లినిక్
రాజమహేంద్రవరంలో ఫెర్టిలిటీ క్లినిక్
తిరుపతిలో ఫెర్టిలిటీ క్లినిక్
కర్నూలులో ఫెర్టిలిటీ క్లినిక్
